CORONAVIRUSLER
Korona virüsler (CoV) 1960’larda keşfedilen büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık yapan türleri bulunmakta olup insan coronavirüsleri genellikle hafif ve orta şiddette üst solunum yolu hastalıkları diğer bir deyişle soğuk algınlığına (nezle) sebep olmaktaydı. 2002 yılından sonra dünya çapında paniğe neden olan iki coronavirüs salgını yaşandı. Kronolojik olarak baktığımızda coronavirüsler sebebiyle salgınlar:
· 2002 yılında SARS-CoV bilinmeyen bir virüs türü olarak ortaya çıkmış 2003 yılında yayılması önlenmiştir. Damlacık yoluyla bulaşabilmektedir. Ölüm oranı yüzde 10,9 olarak açıklanmıştır. Hastalık belirtilerine bakıldığında ilk olarak öksürük, boğaz ağrısı, ateş ileriki dönemde nefes darlığı görülebilmekteydi.
· 2012 yılında ise daha önce insan ve hayvanlarda rastlanmamış olan MERS-CoV virüsü ortaya çıkmıştır. Damlacık yoluyla bulaşabilmektedir. Ölüm oranı yüzde 35-40 arasında olduğu belirtilmiştir. Hastalık belirtilerine bakıldığında en çok nefes darlığı, öksürük ve ateş görülebilmekteydi.
Her iki hastalık durumunda da grip ve soğuk algınlığı(nezle) ile benzer belirtiler görülmekte olduğundan kısaca bu hastalıklara da göz atıldığında:
· Grip influenza virüslerinin neden olduğu hastalık olup damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Kronik rahatsızlık vb. nedenlerle vücut direnci düşük kişilerde ikinci hastalıklara sebep olarak ölüme sebep olabilmektedir. Hastalık belirtileri olarak ateş veya üşüme-titreme, öksürük, boğaz ağrısı, kas ağrıları, baş ağrısı, kırgınlık, halsizlik, bulantı, ishal görülebilmektedir.
· Soğuk algınlığı(nezle) rinovirüsler, coronavirüsler başta olmak üzere iki yüzden fazla virüsün sebep olduğu bir hastalık olup damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Hastalık belirtileri olarak ateş, boğaz ağrısı-yanması, burun akıntısı-tıkanması, hapşırma, kuru öksürük, baş ağrısı, halsizlik görülebilmektedir.
COVID-19
Günümüze döndüğümüzde Aralık 2019 tarihinde Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde yaşanan bir kısım zatürre olaylarının sebebi olarak yine coronavirüsler tespit edilmiş, bu yeni tip coronavirüs (2019-nCoV) olarak isimlendirilmiş ve hastalığının adı COVID-19 olarak kabul edilmiştir.
Covid-19 hastalığı sebebiyle ilk ölüm 9 Ocak 2020 tarihinde Çin’de gerçekleşti. 11 Mart 2020 tarihinde ise Dünya Sağlık Örgütü Covid-19’u pandemik bir hastalık olarak ilan etti, aynı tarihte Türkiye’de ilk vaka tespit edildi.
T.C. Sağlık Bakanlığı Covid-19 Rehberi’ne baktığımızda Covid-19’un daha önce bahsettiğimiz hastalıklar gibi damlacık yoluyla bulaştığını görmekteyiz. Buradan çıkacak sonuç kişisel hijyenin bulaşmayı engellemede son derece önemli olduğudur. Yine aynı rehberde; hastalığın kuluçka (virüse maruz kalma ve ilk semptomların görülmesi arasındaki zaman dilimi) süresinin 2-14 gün arasında olduğu, kişilerin bulaştırıcılık süresinin ise kesin olarak bilinmemekle birlikte hastalık belirtilerinden 1-2 gün önce başlayıp hastalık belirtilerinin kaybolması ile sonlandığı bilgilerine ulaşmaktayız. Çin’de yapılan çalışmalarda ölüm oranının yüzde 3,8 olduğu bildirilmiştir. Aynı rehberde Covid-19 belirtileri olarak ateş, öksürük, nefes darlığı ciddi vakalarda zatürre, böbrek yetmezliği ve ölüm gerçekleşebileceği belirtilmiştir.
Buraya kadar okuduklarımızdan coronavirüsler sebebiyle yakın tarihte dünya çapında paniğe sebep olan salgınlar ile hemen hemen her yıl yakalandığımız virüs kökenli hastalıkların belirti yönünden aslında çok benzer olduğunu görmekteyiz. Bu benzerlik sebebiyle kişilerin basit bir nezle vb. durumu covid-19 sanması sebebiyle panik oluşturmakta, kişilerin kaygı ve endişe hali sosyal yaşantıyı olumsuz anlamda etkilemektedir. Hacettepe Üniversitesi tarafından yayımlanan belirti takvimi hem kişisel anlamda kaygı ve endişelerin ortadan kalkması hem de sağlık kurumlarına başvurma gerekliliği konusunda iyi bir kaynak teşkil etmektedir.
Bu takvime göre:
Belirtilerin 1.-3. Günleri Arasında
Covid-19 olan hastalarda soğuk algınlığı ve gribe benzeyen belirtiler ortaya çıkar. Hafif ateş ve boğaz ağrısı görülebilir. Bağışıklık zayıfsa mide bulantısı ve ishal görülebilir.
Uzmanların yaptığı açıklamalara göre soğuk algınlığı(nezle) olan hastalarda genellikle yüksek ateş olmaz. Şiddetli burun akıntısı, hapşırma, gözlerde kızarıklık, baş ve boğaz ağrısı meydana gelir. Hafif halsizlik hissedilir. Grip olan hastalarda yüksek ateş olur fakat ateş düşürücü ilaçlar veya uygulamalar ile düşürülebilir. Solunum sıkıntısı yaşanabilir. Eklem ve kas ağrıları yaşanır. Kuru öksürük veya balgam yapabilir. Baş ve boğaz ağrısı ile halsizlik görülür.
Hastalık belirtilerinin en çok karıştırıldığı dönem olarak bu kısım gösterilebilir.
Belirtilerin 4. Gününde
Boğaz ağrısı şiddetlenir. Ses boğuklaşır. Yeme ve içmede zorluk yaşanabilir. Hafif baş ağrısı ile birlikte ishal başlar.
Belirtilerin 5. Gününde
Boğaz ağrısı şiddetlenir. Yeme ve içme oldukça ağrılı bir hale gelir. Vücudu ve uzuvları hareket ettirmek sancılı olur. Eklem ağrıları görülür.
Uzmanlara göre nezle ve grip olan hastalar genellikle bu güne kadar iyileşme belirtileri göstermeye başlar. Grip ve nezle başlangıçtan itibaren ağır seyreden hastalıklarken Covid-19 gittikçe ağırlaşan bir tablo ortaya koymaktadır.
Belirtilerin 6. Gününde
Kuru öksürük başlar. Konuşurken yutkunurken boğaz ağrısı şiddetlenir. Şiddetli bitkinlik başlar. Mide bulantısı artar. Zaman zaman nefes almada zorluk yaşanır. İshal ve kusma şiddetlenir.
Belirtilerin 7. Gününde
Ateş 38 dereceye yükselir. Öksürük ve balgam çok şiddetlenir. Vücut ve baş ağrılarıyla birlikte kusma çok şiddetli bir hale gelir.
Uzmanlara göre hastalık 7. ile 10. Gün arasında birden ağırlaşabiliyor. Bağışıklık sisteminin sağlıklı akciğer hücrelerini de hedef almasından kaynaklı solunum esnasında ciğerlerde yanma hisside oluşabilmekte. Bu durumdaki hastaların oksijen desteği alması gerekebiliyor.
Belirtilerin 8. Gününde
Soluk alıp vermek çok güç bir hale gelir. Göğüs bölgesi çok ağır olarak hissedilir. Öksürükle birlikte baş ve eklem ağrıları son derece artar. Vücut sıcaklığı 38 derecenin üzerine çıkar.
Belirtilerin 9. Gününde
Tüm belirtiler şiddetle artar. Yüz veya dudaklarda mavileşme görülür. Öksürük ve balgam çok şiddetlenir. Vücut ve baş ağrılarıyla birlikte kusma çok şiddetli bir hale gelir. Bu belirtilere sahipseniz hemen tıbbi yardım alın.
Bu takvimde bulunan belirtiler ve ortaya çıkma süreleri kişiden kişiye ve hastalık seyrine göre değişiklikler gösterebilir.
Uzmanlara göre Covid-19 insanlarda değişik şiddet seviyelerinde görülebilir. Hastalık bazı kişilerde az veya hiç belirti görülmeyeceği nezle, üst solunum yolları enfeksiyonu gibi düşük şiddette geçebilir. Bu gibi az şiddetli vakalar 2 hafta içerisinde iyileşme göstermektedir. Hastalığı çok şiddetli geçiren hastalarda ise iyileşme süresi 3 ile 6 hafta arasında değişebilmektedir. Hastalıktan hayatını kaybetmiş kişilerde ise belirtilerin başlamasından ölüme kadar olan süre 2 ile 8 hafta arasında sürmüştür.
Comments